<aside> 🎧
En basit haliyle Borsa Yatırım Fonu (BYF); Borsa İstanbul'da (BİAŞ) bir hisse senedi gibi alınıp satılabilen, belirli bir endeksi (örneğin BIST 100 endeksi veya Altın fiyatları endeksi) taklit etmek amacıyla kurulmuş bir yatırım fonudur. Bu fonun içinde, takip ettiği endekste yer alan varlıklar bulunur. Hukuki olarak bir şirket gibi "tüzel kişiliği" yoktur; bunun yerine yatırımcılara ait bir "malvarlığı" olarak kabul edilir ve "inançlı mülkiyet" esasına göre bir portföy yönetim şirketi tarafından yönetilir.
Bu tanımı bir benzetmeyle somutlaştıralım: BYF'yi, içi çeşit çeşit meyvelerle (hisse senetleri, tahviller, altın vb.) dolu bir meyve sepeti olarak düşünün. Bir yatırımcı olarak siz, pazara gidip sepetteki elmayı, armudu, çileği tek tek seçip almak yerine, bu hazır meyve sepetinin tamamını (yani BYF katılma payını) borsadan tek bir işlemle kolayca alıp satabilirsiniz. Bu yöntem, çeşitlendirmeyi hem çok kolay hem de düşük maliyetli hale getirir.
BYF'nin bu melez yapısı, ona en büyük avantajlarını kazandıran temel özelliğidir. "Fon" kimliği ona çeşitlendirme ve belirli bir stratejiyi (endeksi takip etme) uygulama yeteneği kazandırırken, "hisse senedi" kimliği ona borsada anlık alım-satım imkanı, fiyat şeffaflığı ve yüksek likidite (kolayca nakde çevrilebilme) sağlar. Bu birleşim, diğer yatırım araçlarının bazı dezavantajlarını ortadan kaldıran üstün bir yapı oluşturur.
Sınav Notu: BYF'lerin temel amacı ve felsefesi "pasif yönetim" ile belirli bir "endeksi takip etmektir". Bu, onu piyasa ortalamasının üzerinde getiri sağlamak için aktif olarak en iyi hisseleri seçmeye çalışan (aktif yönetim) klasik yatırım fonlarından ayıran en temel ve en önemli farktır.
Sınavlarda en sık karşılaşılan soru tiplerinden biri, BYF'yi diğer benzer finansal araçlarla karşılaştırmanızı isteyen sorulardır. Aşağıdaki tablo, bu üç enstrüman arasındaki temel farkları net bir şekilde özetlemektedir ve sınav için adeta bir kopya kağıdı niteliğindedir.
| Özellik | Yatırım Fonu | Borsa Yatırım Fonu (BYF) | Menkul Kıymet Yatırım Ortaklığı (MKYO) |
|---|---|---|---|
| Tüzel Kişilik | Yok | Yok | Var |
| Yönetim Tarzı | Aktif yönetim | Pasif yönetim | Aktif yönetim |
| Birincil Piyasa İşlemleri | Tüm yatırımcılara açık, nakit karşılığı | Genellikle nitelikli yatırımcılar tarafından, ayni (hisse/varlık) ve/veya nakdi | Tüm yatırımcılara açık, sadece sermaye artırımlarında |
| İkincil Piyasa İşlemleri | Yok | Var (Tüm yatırımcılara açık, borsada anlık alım-satım) | Var (Tüm yatırımcılara açık, borsada anlık alım-satım) |
| Fiyat Oluşumu | Gün sonunda kurucu tarafından tek fiyat hesaplanır. | Borsada arz ve talebe göre anlık fiyat oluşur. | Borsada arz ve talebe göre anlık fiyat oluşur. |
| İskonto/Prim | Söz konusu değil. | Arbitraj mekanizması sayesinde fiyatı, net varlık değerine çok yakındır. | Fiyatı, net varlık değerinden önemli ölçüde sapabilir (iskontolu/primli işlem). |
Tablonun Detaylı Açıklaması:
BYF'leri MKYO'lardan ayıran en önemli özellik, borsa fiyatı ile fonun "içindeki net varlıkların değeri" (fon birim pay değeri) arasındaki dengeyi sağlayan otomatik bir mekanizmadır. Bu mekanizmaya arbitraj denir ve creation (yeni pay oluşturma) ile redemption (mevcut payları iade etme) işlemleriyle çalışır.