1- Merkezi Kayıt Kuruluşunun (MKK) ortaklık yapısı ve sermayesine ilişkin esaslar, "Merkezi Kayıt Kuruluşunun Kuruluş, Faaliyet, Çalışma ve Denetim Esasları Hakkında Yönetmelik" ile düzenlenmiştir. Bu düzenlemeler çerçevesinde, MKK'nın esas sözleşmesinde belirlenen pay sahipliği limitleri ve Sermaye Piyasası Kurulu'nun (SPK) yetkileri göz önüne alındığında, aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

a) Takasbank'ın MKK sermayesindeki pay sahipliği oranı, hiçbir surette %75'i aşamaz.

b) Borsa İstanbul Anonim Şirketi'nin MKK sermayesindeki payı için belirlenen üst limit %50'dir.

c) SPK, MKK'nın kâr payı dağıtım politikalarına ve pay sahiplerine tanınan imtiyazlara sınırlama getirme yetkisini haizdir.

d) Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği'nin (TSPB) MKK sermayesindeki payı için belirlenen azami oran %10'dur.

e) MKK'ya ortak olabilecek diğer kuruluşların her birinin payı, MKK Yönetim Kurulu kararıyla %10'a kadar yükseltilebilir.

2- Repo-Ters Repo Pazarı'nda bir üyenin, ters repo işlemi ile aldığı bir kıymeti, "zincirleme repo" olarak adlandırılan bir yöntemle başka bir repo işleminde teminat olarak kullanması mümkündür. Bu uygulamada, ikinci repo işleminin vadesi ile ilgili getirilen temel kısıtlama ve bu kısıtlamanın birincil amacı nedir?

a) İkinci repo işleminin vadesi, birinci işlemin vadesiyle aynı gün olmalıdır; amaç, faiz oranlarındaki oynaklığı azaltmaktır.

b) İkinci repo işleminin vadesi, birinci işlemin vadesinden en az bir gün sonra olmalıdır; amaç, repocu üyeye ek likidite sağlama imkanı tanımaktır.

c) İkinci repo işleminin vadesi, birinci işlemin vadesinden en az bir gün önce olmalıdır; amaç, üyenin ilk işlemdeki geri verme yükümlülüğünü yerine getirebilmesini garanti altına alarak zincirleme temerrüt riskini önlemektir.

d) İkinci repo işleminin vadesi, birinci işlemin vadesinden en fazla bir gün önce olmalıdır; amaç, değerleme operasyonlarına zaman tanımaktır.

e) İkinci repo işleminde vade kısıtlaması yoktur; amaç, piyasa likiditesini ve işlem hacmini artırmaktır.

3- VİOP'ta bir yatırımcının, sözleşme çarpanı 10 olan bir pay vadeli işlem kontratında 20 adet kısa pozisyonu (satış) bulunmaktadır. Pozisyonu bir önceki günden 45.50 TL uzlaşma fiyatıyla devralmıştır. Bugün içerisinde pozisyonunu 44.20 TL fiyattan kapatmıştır. Gün sonu uzlaşma fiyatı ise 44.00 TL olarak açıklanmıştır. Bu yatırımcının o gün için hesaplanacak kesinleşmiş kâr/zarar tutarı ne kadardır?

a) 260 TL Kâr

b) 300 TL Kâr

c) 260 TL Zarar

d) 300 TL Zarar

e) 400 TL Kâr

4- Borsa İstanbul Pay Piyasası'nda Cuma günü yarım iş gününde gerçekleştirilen bir pay alım işleminin takası, yani menkul kıymet ve karşılığı olan nakdin kesin olarak el değiştirmesi, normal işleyişe sahip bir takvim varsayıldığında hangi gün gerçekleşir?

a) İşlemin yapıldığı gün olan Cuma günü seans sonunda

b) Bir sonraki iş günü olan Pazartesi günü

c) İşlemi takip eden ikinci gün olan Pazar günü sistemsel olarak

d) Yarım gün işlemleri bir önceki günle birleştiği için bir sonraki haftanın Çarşamba günü

e) Yarım gün işlemleri bir önceki gün işlemleriyle birleştirilerek, yarım günü izleyen ikinci iş günü olan Salı günü

5- VİOP'ta bir yatırımcının, vade sonunda kârda olan bir opsiyon sözleşmesine sahip olduğu durumda, uzlaşma sürecinin işleyişi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

a) Yatırımcının, kârda olan opsiyonunu kullanmak için vade sonu gününde saat 19:20'ye kadar Takasbank sistemine manuel olarak "opsiyon kullanım talimatı" girmesi zorunludur; aksi takdirde opsiyon değersiz olarak itfa olur.

b) Kârda olan tüm opsiyon sözleşmeleri, yatırımcının herhangi bir talimat vermesine gerek olmaksızın Takasbank tarafından otomatik olarak kullanıma konu edilir ve oluşan nakit veya kıymet borç/alacakları hesaplara yansıtılır.

c) Kârda olan opsiyonlar otomatik olarak kullanıma konu edilir, ancak yatırımcı isterse saat 19:20'ye kadar "otomatik kullanımı reddetme" talimatı vererek sadece nakdi uzlaşmalı sözleşmelerde bu işlemi iptal edebilir.

d) Sadece fiziki teslimatlı ve kârda olan opsiyon sözleşmeleri otomatik olarak kullanıma konu edilirken, nakdi uzlaşmalı ve kârda olan opsiyonlar için yatırımcının manuel talimat vermesi gerekir.

e) Otomatik kullanım mekanizması sadece piyasa yapıcı üyelerin hesapları için geçerlidir; bireysel ve diğer kurumsal yatırımcıların kârdaki opsiyonları kullanmak için aracı kurumlarına yazılı talimat vermeleri esastır.

6- Borsa İstanbul Borçlanma Araçları Piyasası'nda (BAP) çok taraflı netleştirme prensibi genel kural olmakla birlikte, bazı pazarlarda yapılan işlemler bu kuralın dışında tutularak takasları brüt (işlem bazında) olarak gerçekleştirilir. Aşağıdakilerden hangisi bu istisnai pazarları doğru bir şekilde içermektedir?

a) Kesin Alım Satım Pazarı ve Repo-Ters Repo Pazarı

b) Repo-Ters Repo Pazarı ve Pay Senedi Repo Pazarı

c) Taahhütlü İşlemler Pazarı ve Uluslararası Tahvil Pazarı

d) Nitelikli Yatırımcıya İhraç Pazarı ve Gözaltı Pazarı

e) Pay Senedi Repo Pazarı ve Taahhütlü İşlemler Pazarı

7- Takasbank'ın Merkezi Karşı Taraf (MKT) olarak hizmet verdiği piyasalarda, bir üyenin temerrüde düşmesi durumunda kullanılacak finansal kaynaklar belirli bir hiyerarşiye göre devreye alınır. Bu yapı, riskin kademeli olarak karşılanmasını ve sistemik etkinin en aza indirilmesini amaçlar. Aşağıdaki senaryolardan hangisinde, temerrüt eden bir üyenin pozisyonlarından kaynaklanan zararların karşılanmasında Garanti Fonu'nun kullanımına sıra gelmiş olabilir?

a) Temerrüde düşen üyenin Takasbank nezdindeki başlangıç ve değişim teminatları, oluşan zararın tamamını karşılamaya yetmiştir.

b) Üyenin operasyonel bir yükümlülüğünü (aidat gibi) yerine getirmemesi üzerine, bu zararın telafisi için öncelikle üyelik teminatına başvurulmuştur.

c) Temerrüde düşen üyenin kendi teminatları tüketildikten sonra, Takasbank'ın kendi öz kaynaklarından ayırdığı ilk risk dilimi de zararı karşılamaya yetmemiştir.

d) Temerrüde düşen üyenin teminatları zararı karşılayamadığında, diğer üyelerin müşteri hesaplarındaki fazla teminatlar kullanılmıştır.

e) Bir üyenin temerrüdü sonucu oluşan zarar, ilgili üyenin Takasbank'a yatırdığı tüm teminatları aşmış ve Takasbank'ın taahhüt ettiği öz kaynak dilimi de tüketildikten sonra kalan zarar için devreye girilmiştir.

8- MKK üyeliği, kaydi sistemde işlem yapabilmenin ön koşuludur. Ancak bir yatırım kuruluşunun MKK üyeliği, belirli durumlarda MKK Yönetim Kurulu kararı ile iptal edilebilir. Aşağıdaki durumlardan hangisi, bir yatırım kuruluşunun MKK üyeliğinin iptal edilmesini gerektiren koşullardan biri değildir?

a) Yatırım kuruluşunun saklama hizmeti verme yetkisinin SPK tarafından iptal edilmesi.

b) Yatırım kuruluşunun tüzel kişiliğinin birleşme, devralma veya tasfiye yoluyla sona ermesi.

c) Yatırım kuruluşunun MKK nezdindeki hesaplarında bakiyeli bir hesabının kalmaması şartıyla, kendi talebi üzerine faaliyetlerine son vermesi.

d) Yatırım kuruluşunun MKK'ya olan üyelik aidatlarını ve diğer ücretlerini 6 aydan uzun bir süre boyunca ödememesi.

e) Hakkında tazmin veya tedrici tasfiye kararı verilen yatırım kuruluşunun kayıtları üzerindeki işlem yapma yetkisinin Yatırımcı Tazmin Merkezi'ne (YTM) devredilmesi.

9- Takasbank, VİOP ve Pay Piyasası gibi farklı dinamiklere sahip piyasalarda, başlangıç teminatı hesaplaması için farklı metodolojiler kullanır. Bu seçim, ilgili piyasanın risk yapısı ve işlem gören ürünlerin karmaşıklığı ile doğrudan ilişkilidir. VİOP ve Pay Piyasası'nda kullanılan BISTECH Marjin Yöntemi'nin, Ödünç Pay Piyasası'nda kullanılan Riske Maruz Değer yöntemine göre temel ayırt edici üstünlüğü aşağıdakilerden hangisidir?

a) BISTECH Marjin Yöntemi, yalnızca geçmiş fiyat hareketlerine dayalı bir simülasyon kullanarak gelecekteki olası en kötü zararı tahmin ederken, RMD yöntemi portföydeki varlıkların korelasyonunu dikkate almaz.

b) BISTECH Marjin Yöntemi, portföydeki tüm pozisyonları bir bütün olarak ele alıp riskleri netleştirerek daha verimli bir teminat hesaplaması yaparken; RMD, pozisyon risklerini genellikle tekil olarak değerlendirir.

c) BISTECH Marjin Yöntemi, asgari %95 güven aralığı ile çalışırken, RMD yöntemi uluslararası standartlara uygun olarak asgari %99 güven aralığı kullanmak zorundadır.

d) BISTECH Marjin Yöntemi, son 6 aylık tarihsel veriyi kullanırken, RMD yöntemi daha uzun bir süre olan asgari 12 aylık veriyi baz alır.

e) BISTECH Marjin Yöntemi sadece hisse senedi ve endeks kontratları için uygulanabilirken, RMD yöntemi döviz ve emtia gibi tüm varlık sınıfları için esnek bir yapı sunar.

10- VİOP'ta uygulanan üç katmanlı risk yönetimi sistemi, riskin farklı aşamalarda kontrol edilmesini amaçlar. Bir yatırımcının, hesabında yeterli teminat olmamasına rağmen sisteme pozisyon artırıcı bir emir iletmeye çalıştığı anda, emrin daha Borsa'ya ulaşmadan sistem tarafından reddedilmesi, bu katmanlardan hangisinin işlediğini gösterir?

a) İşlem sonrası risk yönetimi, çünkü gün sonu hesaplamaları emrin riskli olduğunu öngörmüştür.

b) İşlem anı risk yönetimi, çünkü emir başka bir emirle eşleştiği saniyede yapılan kontrol başarısız olmuştur.

c) İşlem öncesi risk yönetimi, çünkü sistem, emir Borsa'ya iletilmeden önce PTRM arayüzü üzerinden anlık teminat yeterliliğini kontrol ederek pozisyon artışına izin vermemiştir.

d) Gün içi sürdürme seviyesi kontrolü, çünkü yatırımcının teminatı %80'lik seviyenin altına düştüğü için sadece pozisyon azaltıcı emirlerine izin verilmektedir.

e) Üye bazında risk limiti kontrolü, çünkü yatırımcının aracı kurumu, Takasbank tarafından kendisine atanan toplam risk limitini aşmıştır.

11- Bir aracı kurumun faaliyetlerinin idari merciler tarafından geçici olarak durdurulması ve hakkında tasfiye işlemlerine başlanması durumunda, bu kurumun Takasbank sistemindeki mevcut ve eşleşmiş takas talimatlarının akıbeti, Sermaye Piyasası Kanunu'nda tanımlanan "Takas Kesinliği" ilkesi uyarınca nasıl şekillenir?

a) Tüm takas talimatları derhal iptal edilir ve karşı taraf üyelerin pozisyonları eski haline getirilir.

b) Takas talimatları, tasfiye sürecinin sonucuna kadar dondurulur ve tasfiye memurunun kararına göre işleme alınır.

c) Takas talimatları geri alınamaz ve iptal edilemez; Takasbank, bu işlemlerin takasını mevcut prosedürler çerçevesinde tamamlamakla yükümlüdür.

d) Sadece alacaklı olduğu takas talimatları işleme konulur, borçlu olduğu talimatlar ise tasfiye masasına alacak olarak kaydedilir.

e) Müşteri adına yapılan işlemler tamamlanır, ancak kurumun kendi portföyü adına yaptığı işlemler iptal edilir.

12- Bir aracı kurumun, işlem günü (T) içerisinde gerçekleştirdiği çok sayıda alım ve satım işlemi sonucunda, her bir işlem için ayrı ayrı menkul kıymet ve nakit yükümlülüğü oluşması yerine, gün sonunda her bir menkul kıymet için tek bir net borç veya alacak pozisyonunun hesaplanması, Takasbank'ın hangi temel takas prensibinin bir sonucudur?

a) Merkezi Takas

b) Kaydi Takas

c) Aynı Gün Valörlü Ödeme

d) Netleştirme

e) Teslim Karşılığı Ödeme

13- MKK nezdinde tutulan hesaplar, farklı kuruluşların ve hak sahiplerinin ihtiyaçlarına göre yapılandırılmıştır. Bu hesap yapısı içinde, özellikle yurtdışında yerleşik hak sahiplerine ait sermaye piyasası araçlarının takibi için özel bir hesap türü bulunmaktadır. Yurtdışında yerleşik hak sahiplerine ait sermaye piyasası araçlarının, yabancı merkezi saklama kuruluşları (YMSK) ve genel saklama yetkisi bulunan yatırım kuruluşları nezdinde hak sahibi ismine açılmaksızın toplu olarak tutulduğu havuz niteliğindeki hesaplara ne ad verilir?

a) Yabancı Saklama Global Hesabı

b) Müşterek Mülkiyet Yatırımcı Hesabı

c) Bilinmeyen Ortak Hesabı

d) İhraççı Havuz Hesabı

e) DİBS Genel Depo Hesabı

14- MKT hizmeti verilen piyasalarda, teminatların günlük olarak piyasa fiyatlarıyla yeniden değerlenmesi sonucu ortaya çıkan kâr veya zararların hesaplanması ve ilgili hesaplara yansıtılması, risklerin birikmesini önleyen temel bir mekanizmadır. Bir üyenin açık pozisyonlarının gün sonu uzlaşma fiyatına göre değer kaybetmesi sonucu oluşan ve üyenin teminat hesabından düşülen bu tutarı ifade eden teminat türü aşağıdakilerden hangisidir?

a) Başlangıç Teminatı

b) Üyelik Teminatı

c) Fiziki Teslimat Teminatı

d) Değişim Teminatı

e) Garanti Fonu Katkı Payı

15- Pay Piyasası takas sürecinde, bir aracı kurumun menkul kıymet borcunu kapatması için MKK sisteminde gerçekleşen hesaplar arası kıymet akışı hangi sırada doğru olarak verilmiştir?

a) Müşteri Serbest Alt Hesabı (SERB) → Takasbank Takas Havuz Hesabı (TBTAH) → Aracı Kurum Takas Havuz Hesabı (AKTAH)

b) Müşteri Serbest Alt Hesabı (SERB) → Takas Amaçlı Virman Blokajı (TAVB) → Aracı Kurum Takas Havuz Hesabı (AKTAH) → Takasbank Takas Havuz Hesabı (TBTAH)

c) Takas Amaçlı Virman Blokajı (TAVB) → Müşteri Serbest Alt Hesabı (SERB) → Takasbank Takas Havuz Hesabı (TBTAH)

d) Aracı Kurum Takas Havuz Hesabı (AKTAH) → Takasbank Takas Havuz Hesabı (TBTAH) → Müşteri Serbest Alt Hesabı (SERB)

e) Müşteri Serbest Alt Hesabı (SERB) → Aracı Kurum Takas Havuz Hesabı (AKTAH) → Takas Amaçlı Virman Blokajı (TAVB) → Takasbank Takas Havuz Hesabı (TBTAH)

16- MKK ve üyeleri, kayıtların yanlış tutulmasından dolayı hak sahiplerinin uğrayacağı zararlardan kusurları oranında sorumludur. Bu sorumluluk ilkesinin bir gereği olarak, MKK Yönetim Kurulu, üyelerin belirli önlemleri almasına karar verebilir. Bu önlem aşağıdakilerden hangisidir?

17- Takas sürecinde T+1 gününün temel işlevi ve bu günde meydana gelen en kritik operasyonel faaliyet aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak açıklanmıştır?

18- Repo-Ters Repo Pazarı'nda bir işleme konu olan ve ters repo yapan kurumun (fon arz eden) hesabında bloke olarak tutulan kuponlu bir devlet tahvilinin kupon ödeme günü geldiğinde, Takasbank sisteminde kupon bedelinin akıbeti ne olur?

19- Borsada gerçekleştirilen pay piyasası işlemlerinin takas süreci, menkul kıymet ve nakit akışının belirli bir düzen içinde gerçekleşmesini gerektirir. Bu süreçte, yatırım kuruluşları ve merkezi takas kuruluşu arasında bir dizi hesap hareketi yaşanır. Takas günü, takas yükümlülüğünün yerine getirilmesi amacıyla satışı yapılan kaydi sermaye piyasası araçları, aracı kuruluşlar tarafından yatırımcı hesaplarından ilk aşamada aşağıdaki hesaplardan hangisine aktarılır?