1- VİOP'ta bir yatırımcının veya kurumun piyasada aşırı risk almasını ve piyasa bütünlüğünü tehlikeye atmasını önlemek amacıyla pozisyon limitleri uygulanmaktadır. Dayanak varlığı bir pay senedi olan sözleşmeler için "sicil bazında pozisyon limiti" kuralı aşağıdakilerden hangisini doğru olarak tanımlamaktadır?
a) Bir yatırımcının, ilgili pay senedine dayalı tüm vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinde alabileceği aynı yönlü pozisyonların toplamı, o pay senedinin halka açık piyasa değerinin %10'unu geçemez.
b) Bir yatırımcının tek bir sicil numarasına bağlı tüm hesapların toplamı, ilgili pay senedine dayalı tüm sözleşmelerde taşıyabileceği aynı yönlü pozisyonların karşılık geldiği dayanak varlık sayısı, o pay senedinin fiili dolaşımdaki pay miktarının %3'ünü aşamaz.
c) Piyasadaki tüm yatırımcıların ilgili pay senedine dayalı sözleşmelerde alabileceği toplam açık pozisyon sayısı, o pay senedinin fiili dolaşımdaki pay miktarının %25'ini geçemez.
d) Tek bir aracı kurumun (üye), tüm müşterileri adına ilgili pay senedine dayalı sözleşmelerde taşıyabileceği toplam pozisyon, o pay senedinin toplam sermayesinin %5'ini aşamaz.
e) Bir yatırımcının, ilgili pay senedine dayalı sözleşmelerde alabileceği pozisyonların toplam sözleşme büyüklüğü, Takasbank tarafından her sözleşme için maktu olarak belirlenen ve genel mektupla duyurulan değeri geçemez.
2- VİOP'ta işlem teminatı olarak kabul edilen varlıklarla ilgili olarak, bir aracı kurumun kendi müşterileri için oluşturacağı teminat sepetine ilişkin aşağıdaki senaryolardan hangisi Takasbank kurallarına uygundur?
a) Müşterinin 100.000 TL'lik toplam teminat ihtiyacının 40.000 TL'si Türk Lirası, 60.000 TL'si ise BIST 100 endeksinde yer alan bir pay senedi ile karşılanmıştır.
b) Müşterinin 200.000 TL'lik toplam teminat ihtiyacının 100.000 TL'si Türk Lirası, 30.000 TL'si Amerikan Doları (USD) ve 70.000 TL'si Borsa'da işlem gören standartta külçe altın ile karşılanmıştır.
c) Müşterinin 500.000 TL'lik toplam teminat ihtiyacının 250.000 TL'si Türk Lirası, 250.000 TL'si ise T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından ihraç edilmiş Eurobond ile karşılanmıştır.
d) Müşterinin 300.000 TL'lik toplam teminat ihtiyacının 150.000 TL'si Türk Lirası, 150.000 TL'si ise aracı kurumun kendi ihraç ettiği borçlanma araçları şemsiye fonu payları ile karşılanmıştır.
e) Müşterinin 1.000.000 TL'lik toplam teminat ihtiyacının 500.000 TL'si Türk Lirası, 300.000 TL'si Euro (EUR) ve 200.000 TL'si BIST 100 dışındaki bir pay senedi ile karşılanmıştır.
3- Takasbank'a VİOP işlemleri için yatırılan nakit Türk Lirası teminatların nemalandırılması ile ilgili kurallar çerçevesinde, aşağıdaki durumlardan hangisinde bir yatırımcının hesabı nemalandırma işlemine tabi tutulmaz?
a) Yatırımcının hesabında saat 15:40 itibarıyla 10.000 TL nakit teminat bulunmaktadır.
b) Yatırımcı, saat 15:00'de hesabına 50.000 TL nakit yatırmış ve saat 15:30'taki bakiye kontrolünde bu tutar mevcuttur.
c) Yatırımcının hesabında gün boyunca 100.000 TL bulunmuş, ancak saat 15:45'te hesabına ek olarak 20.000 TL daha yatırmıştır.
d) Yatırımcının boş olan hesabına saat 15:50 itibarıyla 4.500 TL nakit teminat yatırmıştır.
e) Yatırımcı, "Kâr Payı Talep Ediyorum" seçeneğini işaretlemiş ve hesabında 25.000 TL nakit teminat bulunmaktadır.
4- VİOP Garanti Fonu'nun büyüklüğünün belirlenmesi ve üyelerin bu fona yapacakları katkı paylarına ilişkin esaslar hakkında aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
a) Fonun asgari büyüklüğü, piyasadaki en büyük açık pozisyona sahip ilk üç üyenin stres koşullarında birlikte temerrüdü halinde ortaya çıkacak kaynak ihtiyacından az olamaz.
b) Her üyenin fona yapması gereken katkı, tüm üyeler için eşit olan "sabit katkı payı" ve üyenin piyasada taşıdığı riskle orantılı olan "değişken katkı payı" olmak üzere iki bölümden oluşur.
c) Üyelerin yatırmaları gereken sabit katkı payı tutarı 3.575.000 TL olarak belirlenmiştir.
d) Değişken katkı payı, üyenin özsermaye büyüklüğünün piyasadaki toplam özsermayeye oranlanmasıyla hesaplanır.
e) Takasbank, fonun kullanılması durumunda sağlam üyelerden, bir yıl içinde en fazla dört kez olmak üzere "ilave katkı payı" yatırmalarını talep edebilir.
5- Bir VİOP üyesinin temerrüde düşmesi ve kendi kaynaklarının oluşan zararı karşılamaya yetmemesi durumunda, Takasbank'ın kayıpları karşılamak için başvurduğu kaynakların kullanım sırasını doğru olarak gösteren seçenek aşağıdakilerden hangisidir?
a) 1. Diğer üyelerin Garanti Fonu katkıları -> 2. Takasbank sermayesi -> 3. Batan üyenin işlem teminatı -> 4. Batan üyenin Garanti Fonu katkısı
b) 1. Takasbank sermayesi -> 2. Batan üyenin işlem teminatı -> 3. Batan üyenin Garanti Fonu katkısı -> 4. Diğer üyelerin Garanti Fonu katkıları
c) 1. Batan üyenin işlem teminatı -> 2. Batan üyenin Garanti Fonu katkısı -> 3. Takasbank'ın riskler için ayırdığı kendi sermayesi -> 4. Diğer üyelerin Garanti Fonu katkıları
d) 1. Batan üyenin Garanti Fonu katkısı -> 2. Diğer üyelerin Garanti Fonu katkıları -> 3. Batan üyenin işlem teminatı -> 4. Takasbank sermayesi
e) 1. Borsa İstanbul'un acil durum fonu -> 2. Takasbank sermayesi -> 3. Tüm üyelerin Garanti Fonu katkıları eşit oranda -> 4. Batan üyenin teminatları
6- VİOP'ta dövize dayalı ve fiziki teslimata konu bir sözleşmede kıymet (döviz) teslim borçlusu olan bir üyenin temerrüde düşmesi durumunda, alacaklı üyeyi korumak amacıyla Takasbank tarafından izlenen süreçle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
a) Takasbank, borçlu üyeye temerrüdü takip eden iş günü saat 11:00'a kadar ek süre verebilir.
b) Verilen ek süre sonunda döviz hâlâ teslim edilmemişse, Takasbank piyasadan bu dövizi "en iyi gayreti göstererek" temin etmeye çalışır.
c) Takasbank, temerrüdü takip eden 1 iş günü içinde dövizi piyasadan temin edemezse, alacaklı üyeye dövizin TL karşılığını öder.
d) Alacaklı üyeye yapılacak TL ödemesinin hesaplanmasında, ödemenin yapılacağı gün ilan edilen TCMB döviz alış kuru esas alınır.
e) Temerrüt durumunda, alacaklı üyeye fiziki teslimatın tamamı gerçekleştirilene veya nakit ödeme yapılana kadar geçen süre için, teslim edilemeyen kısma ilişkin hesaplanan temerrüt cezasının 2/3'ü ödenir.
7- Tezgah Üstü piyasalarda faize dayalı TL swap işlemlerine Takasbank’ın MKT güvencesi vermesinin temel amacı ve en önemli katkısı nedir?
a) İki kurum arasında yapılan özel anlaşmaların gizliliğini artırmak ve kamuoyu tarafından öğrenilmesini engellemek.
b) Organize borsalara göre daha yüksek risk taşıyan bu piyasada, Takasbank'ın aracılığıyla her iki taraf için karşı taraf riskinin ortadan kaldırılması ve sistemik riskin azaltılması.
c) Tezgah Üstü piyasasındaki faiz oranlarını düzenlemek ve Merkez Bankası'nın para politikası hedefleriyle uyumlu hale getirmek.
d) Yabancı bankaların Türkiye'deki Tezgah Üstü piyasasına girişini kolaylaştırmak ve bu bankalara özel teminat avantajları sunmak.
e) Tezgah Üstüişlemlerinden alınan vergileri merkezileştirmek ve Hazine'ye aktarımını daha verimli hale getirmek.
8- Takasbank'ın OTC piyasasındaki Nakit Akım Teminatlandırma yönteminin temelini oluşturan ve verim eğrilerindeki bağımsız değişiklikleri ifade eden üç temel bileşen aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
a) Volatilite, Korelasyon ve Likidite Riski
b) Kredi Riski, Operasyonel Risk ve Piyasa Riski
c) Paralel Kayma, Eğimin Değişmesi ve Eğrilik Derecesinin Değişmesi
d) Alfa, Beta ve Gama Katsayıları
e) Delta, Vega ve Teta Değişimleri
9- Tezgah Üstü (OTC) piyasa işlemleri için Takasbank'a yatırılacak teminatların kompozisyonu, VİOP'a göre farklılıklar göstermektedir. Aşağıdakilerden hangisi OTC piyasası teminat kompozisyonu için geçerli bir kuraldır?
a) Teminatların en az %50'sinin nakit Türk Lirası olması zorunludur.
b) Konvertibl döviz (USD/EUR/GBP) cinsi teminatlar, toplam teminatın en fazla %50'si kadar olabilir.
c) Teminatın tamamı (%100) T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından ihraç edilen Eurobond'lar ile karşılanabilir.
d) Almanya ve ABD tarafından ihraç edilen iç borçlanma senetleri teminat olarak kabul edilmez.
e) Varlığa/İpoteğe Dayalı Menkul Kıymetler, toplam teminatın en fazla %10'u kadar olabilir.
10- VİOP'ta bir yatırımcının, sözleşme çarpanı 10 olan bir pay vadeli işlem kontratında 20 adet kısa pozisyonu (satış) bulunmaktadır. Pozisyonu bir önceki günden 45.50 TL uzlaşma fiyatıyla devralmıştır. Bugün içerisinde pozisyonunu 44.20 TL fiyattan kapatmıştır. Gün sonu uzlaşma fiyatı ise 44.00 TL olarak açıklanmıştır. Bu yatırımcının o gün için hesaplanacak kesinleşmiş kâr/zarar tutarı ne kadardır?
a) 260 TL Kâr
b) 300 TL Kâr
c) 260 TL Zarar
d) 300 TL Zarar
e) 400 TL Kâr
11- VİOP'ta işlem yapan bir aracı kurumun, normal bir iş gününde Takasbank nezdindeki operasyonel süreçlere ilişkin uyması gereken zaman çizelgesiyle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
a) Bir önceki iş gününden kaynaklanan bir eksi nakit pozisyonu varsa, bu açığı kapatmak için son saat 11:00'dır.
b) Gün içinde yapılan teminat tamamlama çağrısına uyulmaması durumunda temerrüt halinin resmi olarak başlayacağı saat 15:00'dır.
c) Üyelerin, hesaplarındaki nakit Türk Lirası teminatları için nemalandırma işleminin yapılacağı bakiye kontrolünün son saati 15:40'tır.
d) Gün sonu uzlaşma fiyatları Takasbank tarafından saat 15:00'da ilan edilir ve gün sonu kâr/zarar hesaplamaları bu fiyata göre yapılır.
e) Dövize dayalı fiziki teslimatlı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri için fiziki teslimat yükümlülüğünün yerine getirilmesi gereken son saat 16:00'dır.
12- Takasbank'ın VİOP'ta teminatları hesaplamak için kullandığı BISTECH Marjin Yöntemi'nin temel felsefesi ve işleyişi hakkında aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
a) Bu yöntem, her bir pozisyonun riskini ayrı ayrı hesaplar ve bu risklerin toplamı kadar teminat talep eder; pozisyonlar arası risk azaltıcı etkileri dikkate almaz.
b) Bu yöntem, sadece opsiyon pozisyonlarının riskini ölçmek için kullanılırken, vadeli işlem sözleşmeleri için daha basit bir yöntem olan standart teminatlandırma uygulanır.
c) Bu yöntem, portföydeki tüm pozisyonları bütünsel olarak değerlendirir ve ters yönlü pozisyonların risk azaltıcı etkisini hesaba katarak daha verimli risk hesaplaması yapar.
d) BISTECH Marjin Yöntemi, teminat ihtiyacını belirlerken sadece geçmiş bir aylık veriyi ve %95 güven düzeyini kullanarak daha esnek bir teminatlandırma sağlar.
e) Bu yöntem, bir yatırımcının portföyündeki en riskli tek bir pozisyonu belirler ve sadece o pozisyonun riskini karşılayacak kadar teminat talep eder.
13- Takasbank, VİOP işlem teminatı olarak kabul ettiği nakit dışı varlıkların değerini güncel piyasa koşullarına göre sürekli olarak yeniden hesaplar. Döviz ve altın teminatlarının değerlemesinde kullanılan referans fiyatlarla ilgili aşağıdakilerden hangisi doğru bir bilgidir?
a) Döviz teminatları, hem gün içi hem de gün sonu değerlemesinde her zaman TCMB tarafından saat 15:30'da açıklanan döviz alış kuru üzerinden değerlenir.
b) Altın teminatları, gün içinde BİAŞ Kıymetli Madenler ve Taşlar Piyasası'ndaki (KMTP) son işlem fiyatı üzerinden, gün sonunda ise yine aynı piyasanın gün sonu bülten fiyatı üzerinden değerlenir.
c) Döviz teminatları gün içinde Takasbank'ın belirlediği teorik kurdan, gün sonunda ise bankalararası piyasadaki kotasyonların ortalamasından değerlenir.
d) Altın teminatları, günün her saatinde Londra Metal Borsası'nda oluşan USD/ONS fiyatının TCMB döviz satış kuru ile çarpılmasıyla bulunan TL değeri üzerinden hesaplanır.
e) Hem döviz hem de altın teminatları için gün sonunda, o günkü en yüksek ve en düşük fiyatın ortalaması alınarak bulunan değer esas alınır.
14- VİOP Garanti Fonu, piyasanın nihai güvenlik mekanizması olarak işlev görür. Bu fonun temel amacı ve işlem teminatından ayrılan en belirgin özelliği aşağıdakilerden hangisidir?
a) Garanti Fonu, yatırımcıların günlük kâr/zarar mahsuplaşmalarını karşılamak için kullanılırken, işlem teminatı sadece üye iflaslarında devreye girer.
b) Garanti Fonu, bir üyenin temerrüde düşmesi sonucu oluşan ve o üyenin kendi teminatlarının karşılamaya yetmediği büyük zararları karşılayarak sistemik riski önlemeyi amaçlayan ortak bir sigorta havuzudur.
c) İşlem teminatı tüm üyeler tarafından eşit miktarda ödenirken, Garanti Fonu katkısı her üyenin riskine göre değişken olarak hesaplanır.
d) Garanti Fonu'na sadece banka kökenli üyeler katkıda bulunmak zorundayken, aracı kurum kökenli üyeler sadece işlem teminatı yatırır.
e) Bir üye temerrüde düştüğünde, oluşan zararı karşılamak için önce diğer sağlam üyelerin Garanti Fonu katkılarına başvurulur, bu yetmezse batan üyenin kendi teminatları kullanılır.
15- Aşağıdakilerden hangisi, bir VİOP üyesinin başkaca bir ihbara gerek kalmaksızın Takasbank tarafından "temerrüde düşmüş" olarak kabul edileceği durumlardan biri değildir?
a) Teminat tamamlama yükümlülüğünü belirlenen süre içinde yerine getirmemesi.
b) Eksi nakit kapama yükümlülüğünü süresi içinde yerine getirmemesi.
c) Garanti Fonu katkı payı tamamlama yükümlülüğünü süresi içinde yerine getirmemesi.
d) ELÜS'e dayalı fiziki teslimat yükümlülüğünü vade sonunu takip eden beşinci işlem günü saat 17:00'a kadar yerine getirmemesi.
e) Bir müşterisinin hesabındaki pozisyon limit aşımını iki iş günü içinde düzeltmemesi.
16- Teminat tamamlama yükümlülüğünü yerine getirmeyen bir üyenin, temerrütlü durumunu takas günü (T+1) EFT kapanış saatinden sonra kapatması durumunda uygulanacak ceza oranı nedir?
17- Tezgah Üstü piyasada Takasbank'a takasa bildirilen bir "Interest Rate Swap" işleminde, dönemsel faiz ödemelerinin takas süreci nasıl işlemektedir?
18- VİOP'ta uygulanan üç katmanlı risk yönetimi sistemi, riskin farklı aşamalarda kontrol edilmesini amaçlar. Bir yatırımcının, hesabında yeterli teminat olmamasına rağmen sisteme pozisyon artırıcı bir emir iletmeye çalıştığı anda, emrin daha Borsa'ya ulaşmadan sistem tarafından reddedilmesi, bu katmanlardan hangisinin işlediğini gösterir?
19- Takasbank'ın VİOP'ta MKT hizmeti verirken uyguladığı "teslim karşılığı ödeme" prensibi ve üye-Takasbank ilişkisi göz önüne alındığında, aşağıdaki ifadelerden hangisi bu yapının temel mantığını ve işleyişini en doğru şekilde yansıtmaktadır?