1- Takasbank'ın Merkezi Karşı Taraf (MKT) olarak hizmet verdiği piyasalarda, bir üyenin temerrüde düşmesi durumunda kullanılacak finansal kaynaklar belirli bir hiyerarşiye göre devreye alınır. Bu yapı, riskin kademeli olarak karşılanmasını ve sistemik etkinin en aza indirilmesini amaçlar. Aşağıdaki senaryolardan hangisinde, temerrüt eden bir üyenin pozisyonlarından kaynaklanan zararların karşılanmasında Garanti Fonu'nun kullanımına sıra gelmiş olabilir?
a) Temerrüde düşen üyenin Takasbank nezdindeki başlangıç ve değişim teminatları, oluşan zararın tamamını karşılamaya yetmiştir.
b) Üyenin operasyonel bir yükümlülüğünü (aidat gibi) yerine getirmemesi üzerine, bu zararın telafisi için öncelikle üyelik teminatına başvurulmuştur.
c) Temerrüde düşen üyenin kendi teminatları tüketildikten sonra, Takasbank'ın kendi öz kaynaklarından ayırdığı ilk risk dilimi de zararı karşılamaya yetmemiştir.
d) Temerrüde düşen üyenin teminatları zararı karşılayamadığında, temerrüde düşmeyen diğer üyelerin müşteri hesaplarındaki fazla teminatlar zararın kapatılması için kullanılmıştır.
e) Bir üyenin temerrüdü sonucu oluşan zarar, ilgili üyenin Takasbank'a yatırdığı tüm teminatları aşmış ve Takasbank'ın taahhüt ettiği öz kaynak dilimi de tüketildikten sonra kalan zarar için devreye girilmiştir.
2- Bir aracı kurum, VİOP'taki müşterileri için toplam bulunması gereken teminat tutarı 5.000.000 TL olarak hesaplanmış ve aşağıdaki varlık portföyünü teminat olarak sunmuştur:
1.200.000 TL Nakit Türk Lirası
2.000.000 TL değerinde BIST 30 endeksinde bulunan pay senetleri
1.800.000 TL değerinde 15 yıl vadeli USD cinsi Eurobond
Bu varlık portföyünün VİOP teminat kompozisyon kurallarına uygunluğunu değerlendirdiğimizde, aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
a) Portföy uygundur çünkü toplam teminat tutarı 5.000.000 TL'yi karşılamaktadır.
b) Portföy uygun değildir çünkü nakit TL oranı (%24) asgari %30 olması gereken VİOP Garanti Fonu kuralını karşılamamaktadır.
c) Portföy uygun değildir çünkü nakit TL oranı (%24) asgari %50 olması gereken VİOP işlem teminatı kuralını karşılamamaktadır.
d) Portföy uygundur çünkü BIST 30 pay senetlerinin oranı (%40) VİOP teminat kompozisyon kurallarındaki maksimum %40 limitini aşmamaktadır.
e) Portföy uygun değildir çünkü USD cinsi Eurobond oranı (%36) VİOP teminat kompozisyon kurallarındaki maksimum %35 limitini aşmaktadır.
3- VİOP Garanti Fonu için belirlenen kompozisyon kuralları, fonun olası bir temerrüt anında hızla nakde çevrilebilir ve istikrarlı varlıklardan oluşmasını hedefler. Bu kapsamda, VİOP Garanti Fonu'na yatırılacak katkı payları için belirlenmiş olan asgari nakit Türk Lirası oranı aşağıdakilerden hangisidir?
a) %10
b) %20
c) %30
d) %50
e) %75
4- Pay Piyasası için oluşturulan Garanti Fonu'na kabul edilen varlıklar, piyasanın doğası gereği yüksek likidite ve düşük risk taşıyan kalemlerden seçilir. Aşağıdaki varlıklardan hangisi, Pay Piyasası Garanti Fonu katkı payı olarak tesis edilmezken, SWAP Garanti Fonu için kabul edilmektedir?
a) Nakit Türk Lirası
b) T.C. Hazinesi Varlık Kiralama A.Ş. tarafından ihraç edilen kira sertifikaları
c) BIST 100 Endeksinde bulunan pay senetleri
d) G7 ülkeleri borçlanma senetleri
e) Konvertibl Döviz (USD, EUR, GBP)
5- Takasbank MKT Yönetmeliği, başlangıç teminatı hesaplamalarında kullanılacak parametreler için uluslararası standartlarla uyumlu asgari kriterler belirlemiştir. Bu kriterler, hesaplanan teminatın olası piyasa şoklarını yüksek bir ihtimalle karşılayabilmesini sağlamayı hedefler. Aşağıdakilerden hangisi bu asgari zorunluluklardan biri değildir?
a) Volatilite hesaplamalarında kullanılacak tarihsel veri uzunluğunun, temin edilebildiği ölçüde, asgari 12 ayı kapsaması.
b) Parametrelerin hesaplanmasında asgari %99'luk tek taraflı güven aralığının kullanılması.
c) Teminatların değerlemesinde kullanılacak katsayıların Takasbank tarafından yılda en az dört kez gözden geçirilmesi.
d) Pozisyonların kapatılıp nakde dönüştürülmesi için gereken sürenin (elde tutma süresi) asgari 2 iş günü olarak dikkate alınması.
e) Fiyatlardaki oynaklığı hesaplamak için en az son 1 yıllık geçmiş veriye bakılması.
6- VİOP'ta fiziki teslimatlı bir dayanak varlık üzerine yazılmış bir vadeli işlem sözleşmesinde pozisyon alan bir yatırımcı için, vade sonu yaklaştıkça Takasbank tarafından ek bir teminat talep edilebilir. Bu teminat, diğer işlem teminatı türlerinden farklı bir riski bertaraf etmeyi amaçlar. Bu teminat türü ve alınma gerekçesi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
a) Değişim Teminatı; vade sonuna kadar pozisyonun piyasa değerindeki günlük dalgalanmalardan kaynaklanacak zararları karşılamak için alınır.
b) Başlangıç Teminatı; vade sonunda teslimat gerçekleşmezse pozisyonun kapatılması sırasında oluşabilecek piyasa riskini karşılamak için alınır.
c) Fiziki Teslimat Teminatı; vade sonunda taraflardan birinin dayanak varlığı teslim etme veya bedelini ödeme yükümlülüğünü yerine getirmemesi riskine karşı alınır.
d) Üyelik Teminatı; fiziki teslimat sürecinde ortaya çıkabilecek operasyonel masrafları ve komisyonları güvence altına almak için alınır.
e) Garanti Fonu Katkı Payı; fiziki teslimatlı sözleşmelerde yaşanacak sistemik bir kriz riskine karşı tüm üyelerden peşinen tahsil edilir.
7- Takasbank, VİOP ve Pay Piyasası gibi farklı dinamiklere sahip piyasalarda, başlangıç teminatı hesaplaması için farklı metodolojiler kullanır. Bu seçim, ilgili piyasanın risk yapısı ve işlem gören ürünlerin karmaşıklığı ile doğrudan ilişkilidir. VİOP ve Pay Piyasası'nda kullanılan BISTECH Marjin Yöntemi'nin, Ödünç Pay Piyasası'nda kullanılan Riske Maruz Değer yöntemine göre temel ayırt edici üstünlüğü aşağıdakilerden hangisidir?
a) BISTECH Marjin Yöntemi, yalnızca geçmiş fiyat hareketlerine dayalı bir simülasyon kullanarak gelecekteki olası en kötü zararı tahmin ederken, RMD yöntemi portföydeki varlıkların korelasyonunu dikkate almaz.
b) BISTECH Marjin Yöntemi, portföydeki tüm pozisyonları bir bütün olarak ele alıp riskleri netleştirerek daha verimli bir teminat hesaplaması yaparken; RMD, pozisyon risklerini genellikle tekil olarak değerlendirir.
c) BISTECH Marjin Yöntemi, asgari %95 güven aralığı ile çalışırken, RMD yöntemi uluslararası standartlara uygun olarak asgari %99 güven aralığı kullanmak zorundadır.
d) BISTECH Marjin Yöntemi, teminat hesaplamasında yalnızca son 6 aylık tarihsel veriyi kullanırken, RMD yöntemi daha uzun bir periyot olan asgari 12 aylık veriyi kullanır.
e) BISTECH Marjin Yöntemi sadece hisse senedi ve endeks kontratları için uygulanabilirken, RMD yöntemi döviz ve emtia gibi tüm varlık sınıfları için esnek bir yapı sunar.
8- Pay Piyasası'nda işlem teminatı olarak kabul edilen varlıkların kompozisyonuna ilişkin kurallar, VİOP'a kıyasla farklılık göstermektedir. Bu farklılık, iki piyasanın risk profilleri ve likidite ihtiyaçları arasındaki ayrıma işaret eder. Bir üye, Pay Piyasası'ndaki pozisyonları için toplam 20.000.000 TL'lik teminat yatırmak istemektedir. Aşağıdaki teminat portföylerinden hangisi Pay Piyasası kompozisyon kurallarına uygundur?
a) 2.000.000 TL Nakit TL, 18.000.000 TL Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS).
b) 1.500.000 TL Nakit TL, 18.500.000 TL Konvertibl Döviz (USD).
c) 20.000.000 TL tutarında BIST 100 endeksinde bulunan pay senetleri.
d) 1.000.000 TL Nakit TL, 19.000.000 TL Konvertibl Döviz (USD).
e) 2.500.000 TL Nakit TL, 17.500.000 TL tutarında tek bir ISIN koduna sahip Eurobond.
9- Takasbank, teminata kabul ettiği nakit dışı varlıkların değerini belirlerken, bu varlıkların piyasa değerine belirli bir "indirim oranı" uygular. Bu orana "değerleme katsayısı" denir. Değerleme katsayısının 1'den küçük olmasının temel mantığı, belirli riskleri baştan bertaraf etmektir. Aşağıdaki risk türlerinden hangileri, bir teminat değerleme katsayısı belirlenirken göz önünde bulundurulan asgari üç temel riski oluşturur?
a) Operasyonel risk, yasal risk, sistemik risk
b) Ülke riski, politik risk, uzlaşma riski
c) Faiz oranı riski, kur riski, enflasyon riski
d) Stratejik risk, itibar riski, model riski
e) Piyasa riski, likidite riski, karşı taraf kredi riski
10- Aşağıdakilerden hangisi, MKT üyelerinden Takasbank'a olan aidat, ücret, komisyon gibi operasyonel nitelikteki yükümlülüklerin zamanında yerine getirilmemesi durumunda ortaya çıkabilecek zararları karşılamak amacıyla, özel olarak bu risk için alınan teminat türüdür?
a) İşlem Teminatı
b) Başlangıç Teminatı
c) Üyelik Teminatı
d) Garanti Fonu Katkı Payı
e) Değişim Teminatı
11- Teminat değerleme katsayıları, varlıkların risk düzeyine göre farklılaşır. Genel bir kural olarak, bir varlığın riski arttıkça, Takasbank'ın o varlığa uyguladığı değerleme katsayısı düşer. Aşağıdaki varlıklardan hangisine, Takasbank tarafından nakit TL hariç en yüksek değerleme katsayısı uygulanmaktadır?
a) Para Piyasası Şemsiye Fonu Payları
b) 0-1 Yıl Vadeli Devlet İç Borçlanma Senedi
c) Konvertibl Döviz (USD)
d) Borçlanma Araçları Şemsiye Fonu Payları
e) Borsa İstanbul A.Ş. payları
12- Takasbank, bir MKT üyesinin teminat olarak yatırdığı varlıkların değerlemesinde "değerleme katsayısı" uygulamaktadır. Aşağıdaki varlık gruplarından hangisinde, vade uzadıkça değerleme katsayısı en fazla düşüş gösteren teminat türü bulunmaktadır?
a) Konvertibl Dövizler (USD-EUR-GBP)
b) Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS)
c) T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından ihraç edilen EUR cinsi Eurobond'lar
d) İpotek teminatlı menkul kıymetler
e) T.C. Hazinesi Varlık Kiralama A.Ş. tarafından ihraç edilen kira sertifikaları
13- Bir MKT üyesi, Pay Piyasası'ndaki pozisyonları için teminat hesabına 100.000 Amerikan Doları (USD) yatırmıştır. İşlem anında USD/TL kuru 30,00'dur. Bu durumda, üyenin yatırdığı dövizin Takasbank nezdindeki değerlenmiş teminat tutarı kaç Türk Lirası olur?
a) 3.000.000 TL
b) 2.900.000 TL
c) 2.730.000 TL
d) 2.700.000 TL
e) 300.000 TL
14- Bir MKT üyesi, VİOP'taki pozisyonları için teminat hesabına 4 yıl vadeli bir Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) yatırmıştır. Bu DİBS'in piyasa değeri 1.000.000 TL'dir. İlgili vade aralığındaki DİBS'ler için Takasbank'ın uyguladığı değerleme katsayısı %81'dir. Aynı üye, hesabına ek olarak piyasa değeri 2.000.000 TL olan ve Para Piyasası Şemsiye Fonu'na ait katılma payları yatırmıştır. Bu fon payları için değerleme katsayısı %97'dir. Bu üyenin yatırdığı iki varlığın toplam değerlenmiş teminat tutarı ne kadardır?
a) 3.000.000 TL
b) 2.750.000 TL
c) 2.770.000 TL
d) 2.840.000 TL
e) 2.940.000 TL
15- Bir MKT üyesinin Takasbank nezdindeki hesabında bulunan nakit Türk Lirası teminatlar, atıl bir şekilde bekletilmez. Takasbank, bu fonları hem sistemin verimliliğini artırmak hem de üyelere ek bir fayda sağlamak amacıyla değerlendirir. Bu süreçle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
16- Bir MKT üyesi, Pay Piyasası'ndaki pozisyonları için Takasbank'a teminat olarak 500.000 TL değerinde, BIST 30 endeksine dahil bir pay senedi ve 200.000 TL değerinde, 6 ay vadeli T.C. Hazinesi Varlık Kiralama A.Ş. tarafından ihraç edilmiş bir kira sertifikası sunmuştur. Bu üyenin sunduğu varlıkların Takasbank tarafından teminat olarak kabul edilecek toplam "değerlenmiş" tutarı ne kadardır?
17- Sermaye Piyasası Kanunu (SPKn), Takasbank'a MKT faaliyeti kapsamında tevdi edilen teminatlara, piyasa bütünlüğünü korumak amacıyla olağanüstü bir hukuki koruma sağlamaktadır. Bu koruma zırhı, teminatların asli amacına hizmet etmesini güvence altına alır. Bu bağlamda, bir MKT üyesinin iflası durumunda, bu üyenin Takasbank nezdindeki teminatlarının akıbeti hakkında aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
18- Garanti Fonu, sabit ve değişken olmak üzere iki kısımdan oluşur. Sabit kısım, her üyenin piyasaya girişte yatırmak zorunda olduğu asgari tutarı ifade ederken, değişken kısım üyenin risk profiline göre farklılaşır. Değişken payın üyenin aldığı riske bağlı olarak artıp azalmasının ardındaki temel mantık aşağıdakilerden hangisidir?