<aside> 🎧
MKT'nin topladığı teminatlar tek bir büyük havuz değildir. Farklı risklere karşı farklı seviyelerde koruma sağlamak üzere tasarlanmış, adeta bir güvenlik duvarının katmanları gibi çalışan üç ana teminat türü bulunur. Sınavda bu üç türü ve aralarındaki farkı bilmek, başarınız için kritik olacaktır.
Üyelik Teminatı: Bunu, MKT sistemine dahil olan bir üyenin ödediği bir "kulüp giriş aidatı" gibi düşünebilirsiniz. Üyelerin, Takasbank'a olan aidat, komisyon gibi daha küçük ve idari nitelikteki borçlarını zamanında ödememesi durumunda ortaya çıkabilecek zararları karşılamak için alınır. Ancak bu teminat her piyasada zorunlu değildir. 🎯
Sınav Notu: Ödünç Pay Piyasası (ÖPP)'nda üyelik teminatı uygulaması bulunmamaktadır. Bu istisna, sınavlarda sıkça sorulabilecek bir detaydır.
İşlem Teminatı: İşte bu, güvenlik duvarının en aktif ve en önemli katmanıdır. Üyelerin yaptıkları alım-satım işlemleri, yani taşıdıkları açık pozisyonlar nedeniyle her an maruz kalabilecekleri piyasa risklerine karşı alınır. Bir üye bir pozisyon açtığında, o pozisyonun gelecekteki fiyat hareketlerinden kaynaklanabilecek potansiyel zararlar için bu teminat kullanılır. Bu, riskin doğrudan kaynağında, yani işlemi yapan üyenin kendisinde kontrol altına alınmasını sağlar.
Garanti Fonu Katkı Payı: Bu, en kötü gün senaryoları için oluşturulmuş ortak bir "felaket fonu" veya "acil durum kasasıdır". Eğer piyasada çok büyük bir şok yaşanırsa ve bir veya birkaç üye aynı anda temerrüde düşerse, bu durum devasa zararlara yol açabilir. Eğer batan üyelerin kendi işlem teminatları bu zararı karşılamaya yetmezse, işte o zaman bu ortak havuzdaki para devreye girer. Bu, güvenlik duvarının son ve en güçlü katmanıdır.
Bu yapı, riskin yönetiminde hiyerarşik bir mantık olduğunu gösterir. Sistem, önce riski yerelleştirmeye çalışır; yani sorunu yaratan üyenin kendi kaynaklarıyla (işlem teminatı) çözmeyi hedefler. Ancak ve ancak bu bireysel kaynaklar tükendiğinde, maliyeti diğer tüm üyelere (garanti fonu aracılığıyla) yayarak sistemi bir bütün olarak korur. Bu katmanlı yapı, finansal sistemin dayanıklılığını artırır.
İşlem teminatı, kendi içinde farklı amaçlara hizmet eden üç alt türe ayrılır. Sınavda bu üçünün ne işe yaradığını, ne zaman devreye girdiğini ve aralarındaki temel farkları bilmeniz beklenir. Gelin bu üç alt türü mercek altına alalım.
Bir yatırımcı olarak piyasada bir pozisyon açtığınızı (örneğin bir vadeli işlem sözleşmesi aldığınızı) düşünün. Başlangıç teminatı, bu işlemi yapabilmek için daha en başta hesabınızda bulundurmanız gereken minimum güvence tutarıdır. Bu, adeta "bu oyuna girebilmek için masaya koyman gereken para"dır.
Amacı şudur: Eğer siz yükümlülüğünüzü yerine getiremez ve temerrüde düşerseniz, MKT (Takasbank) sizin adınıza açtığınız bu pozisyonu piyasada kapatmak zorunda kalır. Pozisyonu kapatana kadar geçecek sürede (ki bu süre yönetmelikte asgari 2 iş günü olarak belirlenmiştir) piyasa fiyatları aleyhinize hareket edebilir ve zarar oluşabilir. İşte başlangıç teminatı, bu 2 günlük süre içinde oluşması muhtemel potansiyel zararı karşılamak için en baştan alınır.
🔑 Sınavda Çıkabilecek Detaylar:
BISTECH Marjin Yöntemi kullanılırken; Ödünç Pay Piyasası (ÖPP) ve BİAŞ Para Piyasası'nda (BİAŞ PP) geçmiş verileri kullanan Riske Maruz Değer (RMD) yöntemi kullanılır. Bu yöntemlerin isimlerini ve hangi piyasalarda kullanıldığını bilmek önemlidir.